W ostatnich latach coraz więcej mówi się o emisjach gazów cieplarnianych, szczególnie w kontekście zmian klimatycznych i konieczności dekarbonizacji gospodarek. Popularne kategorie emisji – Scope 1, Scope 2 oraz Scope 3 – są już szeroko rozpoznawalne i zdefiniowane przez międzynarodowe standardy, takie jak GHG Protocol. Pojawia się jednak nowa kategoria emisji, określana jako Scope 4, która przyciąga coraz większą uwagę. Scope 4 dotyczy emisji unikalnie związanych z możliwością redukcji emisji przez produkty, usługi lub technologie oferowane przez firmy.
Scope 1, 2 i 3 – Krótkie przypomnienie
Dla zrozumienia Scope 4, warto przypomnieć podstawowe definicje wcześniejszych kategorii emisji:
• Scope 1: Emisje bezpośrednie, wynikające z działalności operacyjnej firmy, takie jak emisje z kotłów, pojazdów służbowych czy procesów produkcyjnych.
• Scope 2: Emisje pośrednie związane z zużyciem energii elektrycznej, cieplnej czy pary, które zostały wytworzone przez zewnętrznych dostawców.
• Scope 3: Emisje pośrednie, które obejmują cały łańcuch wartości – od surowców po utylizację produktów, transport, podróże służbowe, użytkowanie produktów przez konsumentów.
Scope 4 – Definicja i znaczenie
Scope 4 różni się od poprzednich kategorii, ponieważ odnosi się do unikniętych emisji, czyli emisji, które mogą zostać zredukowane lub wyeliminowane dzięki wdrożeniu innowacyjnych rozwiązań, technologii lub usług. Scope 4 koncentruje się na potencjalnych korzyściach klimatycznych wynikających z inwestycji firm w zielone technologie, energię odnawialną czy zmniejszenie śladu węglowego przez klientów korzystających z ich produktów.
W kontekście Scope 4, firmy mogą analizować, jak ich działania przyczyniają się do ograniczenia emisji w innych sektorach czy organizacjach. Przykładem może być firma technologiczna, która oferuje oprogramowanie optymalizujące procesy przemysłowe, co w efekcie zmniejsza zużycie energii i tym samym emisje gazów cieplarnianych.
Przykłady Scope 4
1. Energia odnawialna: Firma produkująca turbiny wiatrowe może twierdzić, że jej produkt przyczynia się do redukcji emisji, ponieważ turbiny zastępują potrzebę produkcji energii z węgla czy gazu.
2. Technologie efektywności energetycznej: Producent oświetlenia LED może argumentować, że jego produkty zmniejszają zużycie energii przez klientów, co przekłada się na uniknięcie emisji związanych z produkcją energii elektrycznej z paliw kopalnych.
3. Rozwiązania cyfrowe: Firma oferująca oprogramowanie do zarządzania łańcuchem dostaw może pomagać firmom optymalizować trasy transportowe, co zmniejsza zużycie paliwa i tym samym emisje CO2.
4. Zrównoważony transport: Firma oferująca usługi car-sharingu z flotą elektrycznych pojazdów może przypisywać sobie korzyści klimatyczne związane z ograniczeniem emisji pochodzących z prywatnych samochodów spalinowych.
Offset a inset w kontekście Scope 4
Scope 4, koncentrując się na unikniętych emisjach, wywołuje dyskusję na temat dwóch kluczowych koncepcji związanych z zarządzaniem emisjami: offset i inset. Obie te strategie różnią się tym, w jaki sposób firmy mogą przyczynić się do zmniejszenia emisji, jednak ich implementacja w kontekście Scope 4 różni się od tradycyjnych podejść stosowanych przy raportowaniu emisji Scope 1, 2 i 3.
Offset (kompensacja emisji)
Offsety polegają na kompensacji emisji w innym miejscu niż bezpośrednia działalność firmy. Kiedy firma inwestuje w zewnętrzne projekty, takie jak sadzenie lasów, rozwój energii odnawialnej czy sekwestrację węgla, które redukują lub eliminują emisje, to działania te są klasyfikowane jako offset. Offsety w kontekście Scope 4 mogą dotyczyć sytuacji, w której firma wprowadza na rynek produkt lub usługę, która redukuje emisje w innym sektorze, na przykład turbiny wiatrowe instalowane przez energetykę odnawialną, która zmniejsza emisje związane z produkcją energii w tradycyjnych elektrowniach węglowych.
Przykład offsetu w Scope 4: Firma produkująca baterie do samochodów elektrycznych może uznać, że jej działalność prowadzi do uniknięcia emisji z pojazdów spalinowych. Działanie to jest offsetem, ponieważ emisje są unikane w wyniku działań poza bezpośrednią działalnością operacyjną firmy.
Inset (wewnętrzna kompensacja emisji)
Inset, w przeciwieństwie do offsetu, odnosi się do redukcji emisji w ramach bezpośredniego łańcucha wartości firmy. W Scope 4 inset dotyczy sytuacji, w której firma wdraża rozwiązania, które zmniejszają emisje bezpośrednio w jej działalności lub w działalności jej dostawców i klientów. Insety mogą obejmować inwestycje w technologie, które optymalizują procesy produkcji, zmniejszają zużycie energii, czy wpływają na lepsze zarządzanie zasobami w sposób bardziej zrównoważony.
Przykład insetu w Scope 4: Firma zajmująca się produkcją oprogramowania do optymalizacji energetycznej dla przemysłu może uznać, że jej rozwiązanie przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych u klientów, którzy stosują to oprogramowanie, zmniejszając zużycie energii w swoich procesach produkcyjnych.
Wyzwania i kontrowersje
Scope 4 niesie ze sobą również liczne wyzwania metodyczne i kontrowersje:
1. Trudności w mierzeniu i weryfikacji – emisje uniknięte są pojęciem trudnym do zmierzenia i zweryfikowania. Określenie, jakie emisje rzeczywiście udało się uniknąć, może być skomplikowane, zwłaszcza gdy nie jest możliwe porównanie z alternatywnym scenariuszem.
2. Brak standardów – Scope 1, 2 i 3 są szeroko uznane przez międzynarodowe standardy raportowania, takie jak protokół GHG (Greenhouse Gas Protocol), jednak w przypadku Scope 4 brakuje jednolitych norm. Może to prowadzić do różnic w interpretacji i braku porównywalności danych między firmami.
3. Ryzyko „greenwashingu” – niektóre organizacje mogą próbować wykorzystać Scope 4 jako narzędzie marketingowe, prezentując emisje uniknięte w sposób nadmiernie korzystny dla siebie. Stwarza to ryzyko “greenwashingu”, czyli stosowania nieuczciwych praktyk marketingowych, które sugerują większą dbałość o środowisko niż faktyczna działalność firmy.
ISO wsparciem w mierzeniu Scope 4
Chociaż pojęcie „Scope 4” nie jest oficjalnie zdefiniowane, standardy ISO, które mogą być pomocne w mierzeniu emisji unikniętych (czyli takich, które mogłyby zostać zaoszczędzone dzięki produktom lub usługom firmy), obejmują przede wszystkim normy skoncentrowane na analizie cyklu życia, śladzie węglowym i ocenie efektywności energetycznej. Oto kluczowe standardy ISO, które mogą wspierać mierzenie i raportowanie potencjalnych emisji unikniętych:
1. ISO 14067 – Ślad węglowy produktów
Standard ten opisuje zasady obliczania i raportowania śladu węglowego produktów, z uwzględnieniem całego cyklu życia. Pomaga w ocenie potencjalnych oszczędności emisji w porównaniu z innymi produktami lub technologiami, co może być przydatne przy ocenie, czy dane rozwiązanie rzeczywiście przyczynia się do uniknięcia emisji.
2. ISO 14064-2 – Gazy cieplarniane: Projekty mające na celu ograniczenie emisji
ISO 14064-2 jest ukierunkowany na projekty redukcji emisji gazów cieplarnianych, które mogą obejmować inicjatywy pozwalające na uniknięcie emisji. Standard ten oferuje wytyczne dotyczące metodologii oraz oceny efektów redukcji lub uniknięcia emisji dzięki projektom.
3. ISO 14040 i ISO 14044 – Analiza cyklu życia (LCA)
Te normy dotyczą analizy cyklu życia i są pomocne w ocenie wpływu środowiskowego produktów, procesów lub usług na różnych etapach ich życia. LCA pozwala na identyfikację potencjalnych oszczędności emisji i zrozumienie, w jaki sposób dana technologia może przyczyniać się do zmniejszenia emisji na poziomie społecznym.
4. ISO 50001 – Systemy zarządzania energią
ISO 50001 dostarcza wytycznych dotyczących zarządzania energią, które pomagają w identyfikacji sposobów na poprawę efektywności energetycznej. Dzięki temu organizacje mogą zmniejszyć zużycie energii, co przekłada się na redukcję emisji pośrednich i potencjalnie umożliwia innym stronom zmniejszenie własnych emisji.
5. ISO 14063 – Komunikacja środowiskowa
Choć nie dotyczy bezpośrednio obliczeń, standard ten może być pomocny w komunikacji na temat działań firmy związanych z emisjami unikniętymi, w tym transparentnego raportowania na temat wpływu produktów lub usług na środowisko.
6. ISO 14046 – Ślad wodny
Dotyczy pomiaru i raportowania śladu wodnego produktów, co może być uzupełnieniem informacji o emisjach unikniętych, jeśli firma chce raportować nie tylko emisje gazów cieplarnianych, ale i ogólny wpływ środowiskowy.
Każdy z tych standardów może pomóc organizacji w mierzeniu wpływu działań, produktów i usług, zarówno w bezpośrednim, jak i pośrednim kontekście emisji. Scope 4 to koncepcja, która może stać się istotnym elementem analizy i raportowania wpływu działalności gospodarczej na klimat, oferując nowe spojrzenie na emisje gazów cieplarnianych. Może stanowić cenny wskaźnik w kontekście badań naukowych, które koncentrują się na efektywności ekologicznej innowacji oraz na analizie długoterminowego wpływu zrównoważonych technologii na środowisko. Jednak skuteczne wdrożenie Scope 4 wymaga dopracowania metodyk, wypracowania odpowiednich standardów oraz dbałości o transparentność i rzetelność danych.
Green Savings Scheme S.A. opracowała własną metodologię obliczania redukcji emisji lub zwiększenia pochłaniania GHG, odwołując się do zasad ustalonych w normie ISO 14064-2, zasadach Clean Development Mechanism (CDM), zasadach przyjmowanych przez Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). W przypadku GSS CERT BIOGAS metodologia uwzględnia także zasady wynikające z przepisów Dyrektywy 2018/2001 (RED II). Każda tona offsetu jest weryfikowana przez niezależnego międzynarodowego weryfikatora.
Z Jednostek GSS CERT (offsetów) mogą korzystać wszystkie przedsiębiorstwa – w tym te, które podejmują działania redukcyjne zgodne z procedurami przyjmowanymi w ramach dobrowolnych programów lub standardów, np. takimi jak GHG Protocol. Kompensowanie (offsetowanie) emisji gazów cieplarnianych za pomocą działań redukcyjnych realizowanych przez podmioty trzecie – np. Uczestników Systemu GSS CERT – wspiera przedsiębiorstwo w łagodzeniu negatywnego wpływu generowanych emisji GHG na środowisko i klimat.
0 komentarzy